In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt zijn konijnen over het algemeen sterke gezonde dieren. Maar als het fout gaat dan kan het ook snel fout gaan. Dat betekent dat een niet etend konijn voor ons altijd een spoedgeval is en direct moet worden nagekeken.

Gebitsproblemen

De meest voorkomende klacht waarmee konijnen eigenaren naar de dierenartspraktijk komen betreft het gebit. Zoals we hierboven al bespraken ligt de basis van veel gebitsproblemen in de voeding. Soms speelt ook aanleg een rol; bijvoorbeeld bij raar aangelegde snijtanden (olifantstanden). Zijn er eenmaal problemen met het gebit ontstaan dan vergt dat een permanente alertheid van konijnenbaasjes. Zodra het eten weer stagneert moet er weer ingegrepen worden. Nieuwe haakjes die zijn ontstaan dienen te worden weggeknipt of gefreesd, snijtanden kortgeslepen. Let op: knippen mag absoluut niet, dit leidt vaak tot nare fracturen van de tand tot diep in de kaak en deze zijn erg pijnlijk.

Eenvoudige haakjes kunnen zonder sedatie worden bijgewerkt, lastigere behandelingen moeten onder narcose worden uitgevoerd.

Snijtanden die voor steeds terugkerende problemen zorgen kunnen verwijderd worden. Het konijn kan daarna nog steeds uitstekend brokjes eten, maar niet meer een worteltje afhappen. Deze kunt u dan bv. geraspt geven.

Kiezen die ontstoken zijn moeten worden getrokken. Vaak ontstaan vanuit deze kiezen nare abcessen onder de kaak of achter het oog. Het behandelen van deze abcessen zonder dat er verder gezocht wordt naar een onderliggende oorzaak heeft geen zin. Dit betekent dat we bij de behandeling van abcessen altijd foto’s zullen maken van het gebit op zoek naar de boosdoener.

Trommelzucht – maagtympanie

Konijnen kunnen een acute verstopping van de maag oplopen. Dit wordt veroorzaakt door een stukje haar of een zaadje uit de voeding. De maag kan niet meer geleegd worden naar de darmen en loopt heel snel op. Het konijn zit ineens heel stil in een hoekje en wil helemaal niks meer. Soms is er geen sprake van een verstopping of de verstopping is met medicijnen snel te verhelpen. Vaak moeten we het diertje verdoven en met een sonde de maag leeghalen in de hoop dat de verstopping nog in de maaguitgang zit (en dat is gelukkig regelmatig zo). Lukken deze pogingen niet dan is een operatie de enige optie. Het succes valt of staat in elk geval met de snelheid van ingrijpen.

SAS

Over het Secundair Atonie Syndroom kunt u hier lezen. Ook dit presenteert zich vaak als een opgeblazen maagje en kan het konijn erg ziek maken. Gelukkig is deze aandoening goed te behandelen door tijdig inzet van medicijnen. Pijnstillers zijn daar een belangrijk onderdeel van. Al heel snel is er in al deze gevallen ook de inzet van vloeibare voeding nodig die we (u laten) toedienen via speciale voedingspuitjes. Meer hierover leest u hier.

E. cuniculi

Encephalitozoon cuniculi is de moeilijke naam van een parasiet die veel bij konijnen voorkomt en voor veel problemen kan zorgen. 90% van de konijnen is er mee in aanraking geweest, toch wordt maar 10% van deze dieren er ziek van. De reden daarvan is niet bekend. Er is een medicijn die deze parasiet niet kan verdrijven maar wel kan vertragen,

De parasiet besmet bij voorkeur cellen van het zenuwstelsel, de nieren en de ogen. In deze cellen is de parasiet veilig voor allerlei middelen en dan ook niet te doden. Hij plant zich in de cel voort en als de cel kapot barst komen al deze nieuwe parasieten in de bloedbaan vrij en besmetten nieuw cellen.

De symptomen hangen dus af van de plek waar de parasiet zit. Neurologische symptomen zijn: scheve kop, evenwichtsstoornissen. Problemen van de nieren: veel drinken, minder eetlust en vermageren.
In het oog kunnen ontstekingen ontstaan die leiden tot staar of de ontsteking van het regenboogvlies.

Blaasontsteking

Blaasontsteking wordt vrijwel altijd veroorzaakt door voeding dat te veel calcium (kalk) bevat. De hoeveelheid blaasgruis kan zo veel worden dat er stenen ontstaan of veel zandachtige troep. De dieren kunnen hun blaas dan niet voldoende leeg plassen en er ontstaan ontstekingen. Röntgenfoto’s brengen e.e.a. aan het licht. Een blaassteen moet altijd operatief verwijderd worden, zand kan soms door spoelen uit de blaas gespoeld worden. Altijd zal een aanpassing van het dieet nodig zijn.

Abcessen

Abcessen ontstaan vaak aan de kaak als gevolg van een ontsteking van een kieswortel. Los van het vaststellen en de behandeling van de oorzaak moet ook het abces worden aangepakt. Een abces aan de onderkaak wordt opengelegd en vaak opengelaten door de huid aan de rand van de bodem van het abces te hechten, zo kan een eigenaar er nog goed bij om de wond te spoelen en deze rustig te laten herstellen. Wanneer een abces meteen wordt gesloten zien we te vaak dat het weer terugkomt. Deze techniek heet marsupialisatie.

Abcessen achter het oog kunnen zo benaderd worden dat het oog gespaard kan worden. Ook hier wordt de wond aanvankelijk open gelaten zodat de eigenaar de holte steeds kan vullen met een antibioticum zalf.

Wanneer de oorzaak is gevonden en weggenomen is de prognose voor het herstel van een abces gunstig.

Konijnen vormen een steeds belangrijke groep onder alle huisdieren, het aantal ligt al snel op de helft van het aantal honden! Het zijn van nature groepsdieren en leven het liefst met minimaal één soortgenoot samen.

Aanschaf

Konijnen worden nog steeds verkocht door dierenspeciaalzaken, maar de trend is dat dit gaat stoppen. Het beste kan een konijntje worden aangeschaft bij particulieren of fokkers van bepaalde rassen. Ook kunt u kijken bij een konijnenopvang. Hier zitten veel konijnen die ook graag een liefdevol huisje willen. Een jong konijn heeft minimaal acht tot twaalf weken nodig om de flora van zijn darmkanaal op te bouwen. Dit beschermt tegen diarree. Konijntjes doen dit door bij hun moeder te zijn en van haar de benodigde bacteriën op te pikken. Snel uit het nest leidt dus vaak snel tot problemen.

Konijnen hebben voldoende ruimte nodig en kunnen goed buiten een hok of kooi lopen in een goed afgesloten tuin. Maar ook in huis. Ze zijn heel goed zindelijk te krijgen en zullen normaliter altijd hun eigen wc-tje gebruiken. Beweging is heel belangrijk. Je kunt konijnen zelfs allerlei behendigheidsspelletjes aanleren. Zoek op internet maar eens op de zoekterm ‘Rabbit Agility’.

Het gebit van het konijn bestaat uit 28 gebitselementen:

• 4 snijtanden
• 2 stifttanden
• 22 kiezen (6 kiezen per bovenkaak en 5 kiezen per onderkaak) .

De tanden en kiezen groeien gedurende het gehele leven!

De groei van de snijtanden is 2 – 2,4 mm per week. De groei van de tanden is dus 10 cm per jaar. Dit geldt voor de onder en de boven snijtanden! De groei en slijtage moet dus in evenwicht zijn, anders ontstaan er gebitsproblemen! Kijk voor veel voortreffelijke informatie op de site van collega dierenarts Evert-jan De Boer (Dierenkliniek Wilhelminapark te Utrecht).

Zoals eerder vermeld: omdat de elementen van het konijn hun hele leven doorgroeien moeten ze voldoende gebruikt worden om in goede conditie te blijven en normaal af te slijten. Gebeurt dit niet dan ontstaat scheefgroei en komen er scherpe haken aan de kiezen. Voedsel dat te weinig calcium bevat zorgt voor een subtiele botontkalking in de kaak waardoor elementen losser staan en ook scheef kunnen afslijten. Haken prikken vervolgens in het wangslijmvlies (bovenkaak) of de tong (onderkaak). Het konijn gaat kwijlen en steeds minder brokjes eten. Natte kinnetjes en of voorpootjes zijn een verklikker van deze aandoening.

Preventief kunt u dus het volgende doen:

• Geef voeding dat voldoende vezels bevat (goede kwaliteit hooi)
• Geef beperkt brokjes bij (geen mengvoer!) van goede kwaliteit
• Houdt het gewicht van uw konijn in de gaten
• Let op natte kin en of voorpootjes
• Trek bij minder goed of niet eten altijd dezelfde dag nog aan de bel!

Rammelaars en voedsters die gesteriliseerd zijn kunnen 10-15 jaar worden. Voedsters die niet gesteriliseerd zijn krijgen in een hoog percentage te maken met baarmoeder problemen (ontsteking. maar vooral kanker).

Wanneer konijntjes oud mogen worden zien we ook de ouderdomsproblemen ontstaan. Vooral artrose van de gewrichten maar ook spondylose van de rug zorgen voor veel pijn en ongemak. Door dit bijtijds te ontdekken kan met de juiste pijnstilling veel gedaan worden voor het welzijn van uw huisdier. Onderzoek heeft van slechts één soort pijnstiller goede gegevens opgeleverd voor het gebruik bij konijnen en dat betreft: Meloxicam. Deze stof moet voldoende hoog gedoseerd worden (veel hoger dan bij hond en kat) en niet één maar twee keer daags gegeven worden. Andere pijnstillers hebben minder effect en we weten tot op heden niet hoe de doseringen zouden moeten zijn. Gebruik dus altijd meloxicam.

Oudere konijnen kampen nog vaker met gebitsproblemen. Een regelmatige (jaarlijkse) controle is dan ook een must.

Omdat hun weerstand verminderd blijft ook de vaccinatie extra belangrijk.

Er zijn maar weinig medicijnen voor bijzondere diersoorten als het konijn geregistreerd. We moeten het vaak doen met medicijnen voor hond en kat. Dit heet ‘off label use’ en is aan strikte regels gebonden. Zo kan het zijn dat we u laten tekenen voor het feit dat we bepaalde medicijnen bij uw dier mogen voorschrijven. Bij konijnen laten we vaak een off-label-use-verklaring voor het leven tekenen zodat u van deze regels goed op de hoogte bent.

Spuitvoeding bij konijnen of knaagdieren

Onder spuitvoeding verstaan wij het voeren van een dier dat niet uit zichzelf wil eten, door middel van het voorzichtig ingeven van een (meestal) vloeibare voeding. Het is daarbij belangrijk om onderscheid te maken tussen ‘het tijdelijk aanvullen van de voeding’ en de echte spuitvoeding, die in de totale dagelijkse behoefte aan nutriënten moet voorzien.

Zolang een konijn of knaagdier elke dag nog voldoende hooi en/of brokjes eet en zichzelf daarmee op gewicht kan houden, hoeft het niet gevoerd te worden. Valt het dier af of eet het niets dan moet gestart worden met spuitvoeding.

Niets meer eten

Als het dier totaal niets meer eet is het verstandig om allereerst naar de oorzaak daarvan te gaan zoeken. Zolang deze oorzaak nog onbekend is zal spuitvoeding gestart moeten worden om te voorkomen dat het konijn een energietekort krijgt SAS ontwikkelt (zie onze hand-out over SAS). Door een energietekort zal er bij het konijn of knaagdier een vaak levensgevaarlijke leververvetting optreden. Deze leververvetting lijdt tot een minder functionerende lever, waardoor de eetlust nog verder afneemt. Er ontstaat dus een vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is en daarom beter voorkomen kan worden.

Belangrijk is om tijdens de spuitvoedingperiode het dier dagelijks te wegen om te controleren of het dier niet verder afvalt.

Vloeibare voeding met Critical Care

Er is een speciale voeding op de markt gebracht die voldoet aan de eisen die we stellen aan de spuitvoeding voor konijnen en knaagdieren. Er zit vooral heel veel ruwvezel in. Verder bestaat het voer uit die nutriënten die uw dier nodig heeft voor het herstel. Daarnaast wordt dit voer goed geaccepteerd. Het is niet altijd eenvoudig in een spuitje op te zuigen. U kunt dit voedingssupplement en een speciaal spuitje bij ons verkrijgen.

Alternatieve voedingen die te gebruiken zijn voor dwangvoeding

• Supreme Science Recovery
  Een speciaal vezelrijk voedersupplement voor herstellende konijnen en knaagdieren. Op te lossen in water en met spuitje ingeven.
• Olvarit potjes.
  Dit zijn groentepotjes voor baby’s. Gebruik vooral: “baby’s eerste hapje – smaak: wortel”.
• Gemalen pellets (brokken) van Science Selective.
  Zet de eigen brokjes in wat warm water en laat even wellen, met een blender kunt u ze nog wat verkleinen en in de speciale voerspuit lepelen.

Ruwvezel

Ruwvezel is een essentieel onderdeel van de voeding van onze konijnen en knaagdieren. Het zorgt voor vulling en stimuleert de functie van het maagdarmkanaal. Vooral voor de – bij deze dieren erg belangrijke – blindedarmfunctie is het onontbeerlijk! Het proces van de vorming van nachtkeutels kan alleen goed verlopen bij voldoende aanbod van ruwvezels.

Geef uw konijn altijd de beschikking over vers (kruiden)hooi; zodra het aan de beterende hand is kan het direct over ruwvezels beschikken.

Als uw konijn weer gaat eten

• Geef altijd onbeperkt, vers (kruiden) hooi. Ruwvezels zijn van vitaal belang in het hele functioneren van het konijn.
• Voorkom stress en geef uw konijn regelmatig beweging.
• Rantsoeneer het konijnenvoer. Geeft niet meer dan 20-25 gram pellets per kilogram konijn per dag, liefst in de schemer (avond) uren.
• Voorkom dat uw konijn kan selecteren. Geef dus bij voorkeur geen gemengd voer maar een pellet-voeding van goede kwaliteit.
  Een heel goede keus is: Supreme Science Selective, wat door konijnen bijzonder graag gegeten wordt. Vraag ons naar een gratis proefverpakking en informatie.
• Geef geen witlof en koolsoorten.

Wanneer uw konijn of knaagdier na enkele dagen niet zelf begint te eten, wanneer het dier afvalt, of bij andere (nieuwe) ziekteverschijnselen, neem dan weer contact met ons op.

Er zijn twee belangrijke konijnenziekten: Myxomatose en Viraal Hemorragisch Syndroom.

Myxomatose

Deze ziekte wordt door muggen, vlooien etc. maar ook door direct contact overgebracht en speelt dus vooral in het voorjaar, zomer en nazomer. Er ontstaan zwelling op de huid, de oren en oogleden waardoor de ogen dichtzitten. Uiteindelijk kan er een dodelijk longontsteking ontstaan.

De ziekte verloopt vrijwel altijd dodelijk vandaar dat vaccineren zo belangrijk is.

VHS

Ook VHS wordt door stekende insecten en nog wat meer door direct contact overgebracht. Deze dieren worden eigenlijk niet ziek gezien, ze gaan te snel eraan dood. Ze worden dus van het ene op andere moment dood gevonden. Sinds enkele jaren is dit virus gemuteerd (genetisch veranderd) waardoor de ziekte wat langzamer verloopt maar nog steeds dodelijk is.

Ook tegen deze ziekte kan er goed gevaccineerd worden. Helaas is de meest gebruikte enting (de mooie combinatie enting tegen myxomatose en VHS) niet werkzaam tegen deze nieuwe variant. Gelukkig is er wel een nieuwe enting gekomen die wel goed werkt tegen deze VHS2.

Konijnen hebben een heel bijzonder maagdarmstelsel. Ingericht op het verteren van moeilijk verteerbaar materiaal als gras, takjes, planten, kruiden etc. Ook hun gebit is hier speciaal geschikt voor – het groeit altijd door en de elementen moet tegen elkaar afslijten bij het verwerken van al deze materialen. Dit betekent dat hooi (liefst kruidig landhooi) het hoofdvoedsel van uw konijn is. Brokjes, liefst in de vorm van pellets (en dus geen gemengd voer waaruit ze kunnen selecteren) is dus nadrukkelijk als bijvoeding bedoeld. Van dit laatste mag uw konijn niet meer dan 15-20 gram per kilo lichaamsgewicht. Een voorbeeld van zeer goede voeding voor konijnen is Supreme Science Selective Rabbit. Geef brokjes bij voorkeur in de eerste schemering. Wanneer dit op is zal de rest van de dag besteed worden met knagen van de andere materialen.

Drinken moet altijd beschikbaar zijn, bij voorkeur in een flesje, bakje kan ook, maar dat moet nog vaker worden ververst. Bescherm het flesje tegen algen door gebruik te maken van een fleshoes.

Grootste valkuil m.b.t voeding is te veel (suikers) geven. Overgewicht komt bij konijnen veel voor en heeft ook bij hen heel veel nadelen. Hun skelet wordt overbelast. Het darmkanaal raakt verstoord waardoor het konijn te veel nachtkeutels maakt. Deze – plakkerige – keutels maken het hok en dus de vacht snel vies met alle gevolgen van dien. Te veel calcium houdende voeding zorgt voor calciumkristallen in de urine, zandvorming, blaasstenen of op z’n minst steeds terugkerende blaasontstekingen.

Wanneer te weinig vezels worden aangeboden wordt ook het gebit te weinig gebruikt

Groenvoer dat geschikt is voor uw konijn

• Groentes als: andijvie, sla, witlof, wortel(loof), paksoi, waterkers
• Tuinkruiden als basilicum, peterselie, selderij en zevenblad
• Wilde planten als: paardenbloemblad, zuring (zeer beperkt), weegbree
• Takken: van (onbespoten) fruitbomen

Niet geschikt zijn:

• Bieslook, prei, knoflook en ui
• Rabarber
• Kool
• Aardappel(schillen)

Verdere tips

• Een konijn mag geplukt gras hebben maar geef niet teveel als het konijn het nog niet gewend is.
• Let op: Pluk geen gras op plaatsen waar wilde konijnen komen omdat dit gras besmet kan zijn met VHS!
• Geef geen gemaaid gras, dit gaat namelijk erg snel achteruit in kwaliteit.
• Fruit mag het konijn eten echter niet teveel omdat de suikers het konijn dik maken. Teveel fruit kan ook diarree geven.
• Een korstje brood mag natuurlijk ook, maar hier geldt ook weer met mate.
• Geef liever geen snoepjes of knabbelstaafjes die in de dierenwinkel verkocht worden. Ze maken het konijn vaak dik. Geef ze liever wat groente of fruit en beweging, om ze te verwennen.
• Lik- en knaagstenen kunnen blaasproblemen, zoals blaasstenen, geven, geef deze daarom niet!